Feydamid: Türkiye’nin Kaybolan Uzay ve Havacılık Devrimi

Feydamid Projesi: Türkiye’nin İlk Uçan Daire ve Uzay Aracı Girişimi

Türkiye’nin uzay ve havacılık tarihine damga vurabilecek, ancak zamanında yeterli destek bulamayan bir proje: Feydamid. 1978 yılında Hataylı mühendis Feyzi Yertut ve ekibi tarafından geliştirilen bu proje, kanatsız bir uçan daire tasarımıydı. Hem atmosferde hem de uzayda hareket edebilecek şekilde tasarlanan Midan Uçağı (Danser) ve özel bir itki sistemi olan Balem Motoru ile Türkiye’yi havacılıkta ileri taşıyabilecek yenilikçi bir projeydi.

Dönemin gazetelerinde büyük ilgi gören Feydamid, Türkiye’nin ilk yerli uçan daire konsepti olarak büyük bir heyecan yaratmıştı. Ancak proje yeterli destek bulamayarak rafa kaldırıldı. Eğer bu proje gelişmiş olsaydı, Türkiye uzay ve havacılık alanında çok daha farklı bir noktada olabilirdi.

O Dönemde Benzer Çalışmalar Yapanlar

Feydamid’in geliştirilmekte olduğu yıllarda, dünyada da bazı bağımsız mucitler ve mühendisler benzer projeler üzerine çalışıyordu.

1. John Frost ve Avrocar (Kanada – ABD, 1950’ler – 1960’lar)
   • Kanada’da İngiliz mühendis John Frost tarafından geliştirilen Avrocar, tıpkı Feydamid gibi dairesel bir hava aracıydı. ABD Hava Kuvvetleri için test edilen bu araç, dikey iniş-kalkış yapabilen ve yerden yükselen bir disk şeklindeydi. Ancak istikrarsızlık nedeniyle proje sonlandırıldı.
2. Alexander Weygers (ABD, 1940’lar – 1950’ler)
   • Hollanda asıllı Amerikalı bir mühendis olan Weygers, “Discopter” adını verdiği bir uçan daire patenti aldı. Bu tasarım, dikey iniş-kalkış yapabilen ve bir helikopter gibi çalışabilen dairesel bir hava aracıydı. Ancak hiç üretilmedi.
3. Sovyetler Birliği’nin Uçan Daire Deneyleri (1950’ler – 1970’ler)
   • Sovyetler Birliği, özellikle Soğuk Savaş döneminde gizli “uçan daire” projeleri üzerinde çalıştı. EKIP adı verilen bir hava aracı tasarımı, aerodinamik olarak uçan bir disk formuna sahipti ve 1990’lara kadar çeşitli testlerden geçti.
4. NASA ve UFO Benzeri Araçlar (1960’lar – 1980’ler)
   • NASA, özellikle Apollo programı sonrasında, düşük yerçekimli ortamlar için daire şeklinde modüler uzay araçları üzerine bazı kavramsal çalışmalar yürüttü. Ancak pratikte çok azı hayata geçirildi.

Feydamid’in Önemi ve Kaybedilen Bir Fırsat

Feydamid, dünyada uçan daire benzeri hava araçlarının test edildiği bir dönemde Türkiye’den gelen önemli bir girişimdi. Eğer bu proje yeterli destek bulsaydı, Türkiye 1980’lerde kendi havacılık teknolojisini geliştiren bir ülke olabilirdi.

Feyzi Yertut ve ekibi, kısıtlı kaynaklarla geliştirdikleri bu projede, bağımsız bir itki sistemi ve kanatsız uçuş mantığını test etmişlerdi. Bugün Türkiye, yerli İHA ve uçan araçlar geliştirme konusunda büyük adımlar atarken, Feydamid gibi projeler bize erken dönem mühendislik dehamızın izlerini hatırlatıyor.

Bu proje, zamanında destek bulamasa da, Türkiye’nin havacılıkta yenilikçi düşünceye ne kadar açık olabileceğinin en büyük kanıtlarından biri olarak tarihe geçti.

Kaynaklar: Video: TRT ARŞİV. Feydamid Projesi ve benzer girişimlerle ilgili daha önce paylaştığım bilgileri destekleyen bazı kaynaklar aşağıda listelenmiştir:

1. Feydamid Projesi Hakkında:
   • Onedio: Türkiye’nin 1978’teki Uzay ve Uçan Araç Projesi: Feydamid
   • 10layn: Anadolu’nun UFO’su: Feydamid
   • Koç Bayi: İlk yerli ufomuz Feydamid ile tanışmış mıydınız?
2. Benzer Dönemdeki Uçan Daire Projeleri:
   • Ucaklar.org: Dünyadaki En İlginç Uçaklar
   • Kosmos Macerası: İnsan Yapımı UFO’lar ve Dünya Dışı Teknolojinin Ele Geçirilişi
   • Aklın Gölgesi: UFOLAR GERÇEK Mİ? İnsan Yapımı Uçan Daireler

Bu kaynaklar, Feydamid Projesi’nin detayları ve aynı dönemde dünyada geliştirilen benzer uçan daire projeleri hakkında daha fazla bilgi edinmenize yardımcı olacaktır.